(Transkript predavanja koje je održano na konferenciji “Limmud Keshet ex-YU”, Budva, Crna Gora, novembar 2013)
If the Jew did not exist, the anti-Semite would invent him.
Jean-Paul Sartre,Reflections on the Jewish Question, 1945.
Uvod
Na početku predavanja, čija je osnovna tema savremeni antisemitizam, htela bih da definišem tri pojma koja ću koristiti, koja, iako slična, nemaju jednako značenje. Izgovaraću ih često, i zato bih želela da istaknem razlike:
“Antisemitizam” - neprijateljstvo prema Jevrejima na religijskoj, nacionalnoj ili rasnoj osnovi. Pojam antisemitizam prvi je put upotrebio Wilhelm Marr 1870-ih da bi napravio razliku između starog antijudaizma i moderne, političke, etničke ili rasne opozicije prema Jevrejima. U nekim se jezicima (npr. u engleskom), antisemitizam ponekad piše s povlakom. Međutim, takvom se praksom legitimizuje pojam semitizam kao rasni dok se poreklo upotrebe pojmova semitski i arijski/indoevropski odnosi na lingvističke, a ne rasne grupe.
Jevreji (pretvaranjem semitizma u definiciju rase, što se, u ovom kontekstu, odnosi na Jevreje) nisu rasa: ono što ujedinjuje Jevreje je nacija, tradicija, istorija, kultura, identitet, možda sudbina… Inače, iako je i arapski jezik deo semitske jezičke porodice, kada antisemita govori protiv Semita, on misli – Jevrejin.
“Antijudaizam” – je, prema najčešćem tumačenju, baziran na neprijateljstvu prema religioznom verovanju Jevreja, a razlikuje se od antisemitizma po tome što se antisemitizam zasniva na rasnoj i etničkoj netrpeljivosti. Ipak, u najnovijem delu na ovu temu, “Anti-Judaism, Western Tradition”, professor Dejvid Nirenberg sa katedre za istoriju Univerziteta u Čikagu koristi termin “antijudaizam” jer smatra da on obuhvata šire polje predrasuda. Nirenberg piše kako skup određenih ideja, ideala, kulture, načina razmišljanja i odnosa prema životu zapravo čini “jevrejstvo” u očima Zapadne kulture, bez obzira da li je osoba koja ih upražnjava Jevrejin ili ne. Zato ću, u ovom izlaganju koristiti i ovaj termin.
“Anticionizam” – je opozicija političkom pokretu Cionizma, koji je začet kao ideja da se Jevreji vrate u Erec Izrael. Karakteristika anticionizma je protivljenje političkim odlukama vlade države Izrael, ili u radikalnijem obliku protivljenje pravu na postojanje jevrejske države. U nekim se modernijim tekstovima “anticionizam” sada naziva i “anti-izraelizam”.
*
Antijudaizam, kao stari model neprijateljstva prema Jevrejima, postoji od starog Egipta i Rima. Ipak, formu, koju je na neki način zadržao i do današnjih dana, dobija kroz tekstove iz četiri kanonska Jevanđelja Novog zaveta i razvojem ranog hrišćanstva. Jovan Hristozom, carigradski arhiepiskop poznat i kao Jovan Zlatousti je već 386. godine hrišćanske ere napisao osam propovedi čiji je naslov “Adversus Judaeos” - “Protiv Jevreja”. Ove propovedi, koje je Hristozom prvi put govorio u Antiohiji, dok je još uvek bio sveštenik, smatraju se za jednu od najnasilnijih denuncijacija Jevreja koje se mogu naći u hrišćanskoj teologiji.
Samo dve godine kasnije, 388., u Kalinicijumu, tadašnjoj Mesopotamiji, na mestu gde se danas nalazi grad Ar-Raka u Siriji, dogodio se prvi napad hrišćana na jevrejsku zajednicu u istoriji civilizacije. Naoružana rulja do temelja je spalila lokalnu sinagogu.
Ovo su bili počeci, dakle koreni svega onoga sa čim se Jevreji, od tog vremena, pa do modernog doba, suočavaju.
Početak 21. veka i uzroci novog talasa antisemitizma, antijudaizma i anticionizma
Kako bih u ovom kratkom vremenskom periodu na najbolji mogući način izložila svoju temu, u kojoj ću se baviti antisemitizmom u modernom dobu i mogućem odgovoru od strane jevrejskih i građanskih zajednica, kao i država, na ovaj problem, želela bih da na samom početku definišem gde, politički i istorijski, počinje XXI vek.
Neki su istoričari i politikolozi tvrdili su kako je prethodni, XX vek, zapravo počeo Oktobarskom revolucijom u Rusiji, i da se završio padom Berlinskog zida. Ovaj istorijski krug, koji bi mogao da bude i dramski, jer se priča, na neki način, okončava tamo gde je i počela, odmah asocira na značajnu knjigu Francisa Fukujame “Kraj istorije i poslednji čovek”, koja je objavljena 1992. godine. Ovaj poznati američki politikolog predviđao je da će, posle pada komunističkih i socijalističkih režima u Evropi i Sovjetskom Savezu, doći do naglog širenja liberalne demokratije na razna područja sveta. Ovo bi zapravo predstavljalo završetak socio-kulturne evolucije čovečanstva, odnosno da liberalno-demokratsko društveno-političko uređenje predstavlja konačni oblik organizacije ljudskog društva.
Fukujama nije računao da će početak sledećeg veka izazvati tektonske promene na svetskoj političkoj sceni kao i da se, dok on piše svoju tezu, uveliko spremaju sile koje će pokušati da stanu na put ovom “liberalnom raju” čiji bi predvodnik, svakako, bile SAD.
Ako, kao i na primeru prethodnog veka, a u funkciji današnjeg predavanja, odlučimo da neki prelomni istorijski događaj posmatramo kao markantnu tačku, možemo reći da je XXI vek počeo 11. septembra 2001. Od tog dana jasnije prepoznajemo podelu na dve dijametralno suprotne i suprotstavljene ideologije. Sa jedne strane su demokratije čiji su najvidljiviji predstavnici Amerika, EU i Izrael a sa druge, opresivni režimi širom sveta… Ova podela je postala paradigma svetskog poretka u kome su se države našle u periodu posle septembra 2001.
Ipak, pojava modernog antisemitizma koincidirala je i sa razvojem kompjuterske tehnologije, interneta, selidbom medija na ekrane računara i širenjem društvenih mreža. Ovo počinje godinu dana ranije, u septembru 2000. godine, kada je započela “Druga intifada” ili “Oslo rat”. Neuspeli pregovori između Arafata i Baraka u Kemp Dejvidu iz jula iste godine zaoštrili su situaciju. Počeo je rat na terenu, ali i na novim medijima. Anti-izraelske veb-strane, blogovi i portali koji šalju poziv na totalno uništenje Izraela postali su deo internet svakodnevice. Posle nekoliko godina relativnog primirja, antisemitske strasti su ponovo uzavrele. Spolja gledano, uzrok je bila politika države Izrael, ali ako stvari posmatramo pod lupom, širenje netrpeljivosti kroz nove medije bilo je samo logičan nastavak onoga što je tinjalo kako među otvorenim neprijateljima Izraela, kakav je na primer Iran, tako i među određenim brojem anticionistički nastrojenih intelektualaca sa Zapada. Tako su događaji u Izraelu direktno uticali na nove izlive anticionizma, ali indirektno i na pojavu nove vrste antisemitizma i antijudaizma u evropskim državama. Iako veći deo jevrejske populacije živi van granica matične zemlje, i ne utiče na njene odluke, počeli su da osećaju zamagljivanje linije između dobronamerne kritike izraelskih političkih poteza i antisemitskih poruka.
I autor Danijel Jona Goldhagen, u svojoj novoj knjizi “The Devil That Never Dies: The Rise and Threat of Global Antisemitism” piše kako se snaga antisemitizma udvostručila upravo zahvaljujući internet globalizaciji. Kako je Goldhagen u svom istraživanju utvrdio, predrasude koje postoje prema Izraelu su tolike da više od 50% anketiranih Evropljana smatra da Izrael vodi rat protiv Palestinaca do istrebljenja, iako se u poslednjih deset godina, na okupiranim teritorijama, palestinska populacija udvostručila. Prema Goldhagenu, novinari koji znaju ove podatke a ne iznose ih, jesu deo novog, globalnog antisemitizma. (Goldhagen tvrdi da je u XX veku antisemitizam u najvećem broju slučajeva bio lokalni, i odnosio se na jevrejske zajednice unutar pojedinih država, dok se u novom veku globalizovao i počeo da se širi ka svim Jevrejima, bez obzira odakle dolaze).
Dakle, na samom početku veka imamo dve krupne političke promene koje, svaka na svoj način, podržavaju novi pravac globalnog antisemitizma.
Prva promena je svakako napad na Svetski trgovinski centar i Pentagon, posle kojeg američka administracija kreće u otvoreni rat protiv terorističkih organizacija na Bliskom istoku i u Centralnoj Aziji, što je rezultiralo i ubistvom Osame Bin Ladena deset godina kasnije. Na drugoj strani, Izrael reguje i preventivno ali odbrambeno – pojača se delovanje protiv Hamasa i njihovih satelita, a Netanjahu se pokazuje kao beskompromisan u nastojanjima da stvari drži pod kontrolom, kako političkom tako i vojnom. Ovo uvodi i novu-staru retoriku prevashodno među islamske fundamentaliste, ali evropske neonacističke i antisemitske grupe i pojedince: osobe jevrejskog porekla bez obzira gde žive i šta rade, počinju da bivaju posmatrane kroz aktivnosti američke i izraelske politike.
Asocijativni niz, i ne samo kod uvrnutih teoretičara zavere od kojih mnogi tvrde da se službenici jevrejskog porekla nisu pojavili na poslu 9/11, zvuči ovako: Amerika vodi rat protiv terora prvenstveno zbog nafte i da bi zaštitila svoje “miljenike” u Izraelu. (Naravno, u ovakvim tvrdnjama svi zaboravljaju da terorističke grupe postoje). Sa druge strane, javili su se oni koji su tvrdili da je napad na Ameriku u stvari pravedna osveta za njenu imperijalističku politiku ali i izraelsku okupaciju palestinskih teritorija. Međutim, kako je novinar Kristofer Hičens 20. septembra 2001. napisao “Da li iko zaista smatra da bi izraelsko povlačenje iz Gaze sprečilo pokolj na Menhetnu? Samo bi moralni kreten mogao tako nešto da pomisli, jer su kadrovi novog džihada vrlo jasno stavili do znanja da je njihov problem sa Judaizmom i sekularizmom principijelne prirode i ne tiče se samo Cionizma.”
Američki pohod na Irak i Avganistan, predstavljanje takozvane Negroponteove doktrine u Savetu bezbednosti, kao i nova frikcija u Izraelu dali su krila svima onima koji su čekali manje ili više jake razloge da u medijima počnu da plasiraju stavove, mišljenja i kritiku. Prvenstveni rezultat bilo je negativno konotiranje izraelskih i američkih političkih odluka, ali je sekundarni rezultat izgradnja svežeg talasa tzv. intelektualnog antisemitizma. Kao što to često biva, što samo po sebi nije negativno, najoštrije kritike i najabrazivnije tekstove pisali su upravo intelektualci jevrejskog porekla, recimo Noam Čomski i Norman Finkelštajn. Ovom dvojcu se ne može pripisati antisemitizam, jer je Čomski sin rabina dok su Finkelnštajnovi roditelji stadalnici Holokausta. Takođe, ne može im se ni osporiti pravo da kažu i napišu šta misle. Ono što je opasna posledica njihovih tekstova i predavanjima, a u kojima kritikuju Izrael ili pojedine jevrejske autore, jesu u stvari komentari čitalaca, koji često postaju važniji od teksta, usmeravaju diskusiju i menjaju utisak čitaoca o samom tekstu. Debata ispod članaka isprva je povezana sa temom, ali se neretko završava “svetskom jevrejskom zaverom” ili mnoštvom klasičnih stereotipa o pripadnicima jevrejske zajednice. Čomski, koji je jedan od najuticajnih levičarskih intelektualaca u svetu, svojim spoljnim delanjem dodatno kuraži komentatore. Ne treba zaboraviti da je prisustvovao mitingu Hezbola u Libanu i da je podržao dubioznog francuskog profesora Roberta Forisona, čoveka koji u svojim knjigama negira Holokaust, gasne komore i ide do toga da je dnevnik Ane Frank falsifikat.
Finkelštajn, čiji su javni nastupi često histerični, i Čomski koji igra tihog mudraca ipak nisu deo vladajućeg američkog establišmenta. Ali, indirektnom antisemitizmu doprinose i oni koji jesu. Uzmimo za primer Rona Pola, dugogodišnjeg člana Kongresa i kandidata za predsednika Amerike. Nedavno je učestvovao na konferenciji “Put ka miru” katoličke organizacije Fatima Centar, koja se smatra najvećom grupacijom radikalnih antisemita na teritoriji SAD.
Ova sam primere iskoristila kako bih još jednom ukazala na činjenicu da tekstovi na teme koji se tiču Izraela, zapravo služe kao poligon ne samo za anticionističke, već i za antisemitske ispade komentatora. Takođe, konferencije koje se bave “putovanjem ka miru” ili tolerancijom, a organizovane su od strane radikalnih grupa možda nisu samo to što im piše u nazivu.
Problem je ono što ostaje iza tekstova, konferencija i video zapisa. To je taj veliki broj komentara i komentara-na-komentare, koji se objavljuju ispod kolumni ili snimaka na sajtu YouTube a koji su često nemoderirani. Tu možemo naći izlive otvorene mržnje, a tu mržnju čitaju i gledaju stotine hiljada onih koji će sutra, svojim glasom na izborima, odlučivati o pravcu u kojem idu evropska i američka spoljna politika. Da ne govorim o islamskim fundamentalistima koji u ovakvim sadržajima nalaze dodatno opravdanje za svoje delovanje.
Iako je do konkretnih podataka nemoguće doći zbog same prirode sadržaja na internetu i njegove veličine i kompleksnosti, postoje mišljenja da je 2010. godine količina User Generated sadržaja (na socijalnim mrežama, u komentarima na medijskim sajtovima, na blogovima, kao recenzije usluga, proizvoda i događaja, itd) premašila sadržaj koji su kreirali profesionalni kreatori (mediji, naučne ustanove, itd). Možemo samo pretpostaviti da je 2013. godine taj odnos daleko veći u korist sadržaja kreiranog od strane korisnika.
Takođe, uticaj ovog sadržaja neprestano raste. Postoje istraživanja koja govore da recenzije korisnika imaju višestruko jači uticaj na potencijalne kupce proizvoda ili usluga, nego informacije koje je priredio sam proizvođač ili pružalac usluge.
Vrlo je slična situacija i sa vestima i autorskom člancima. Njihov uticaj se konstantno smanjuje u odnosu na sadržaj (komentare, recenzije, blogove...) kreirane od strane korisnika odnosno čitalaca. Na neki način, autoritet članka sve manje zavisi od naučnog ili nekog sličnog, merljivog, autoriteta autora a sve više zavisi od načina na koji masa anonimnih čitalaca ocenjuje taj članak ili tezu iznetu u njemu.
Kada se na ovo doda veliki uticaj socijalnih mreža (Facebook, Twitter, itd) gde je sav sadržaj kreiran od strane korisnika i nije ni na koji način moderiran, i gde je uticaj UGC stoprocentan, jasno je da u XXI veku internet predstavlja izuzetno plodno tlo za širenje antisemitizma.
Ovo predstavlja problem svih jevrejskih zajednica u današnjem svetu, a u drugom delu predavanja ću se baviti predlozima kako da svako, koliko može, doprinese zaustavljanju govora netrpeljivosti i mržnje spram jevrejskog naroda.
Već spomenuti Kristofer Hičens, bio je jedan od najhrabrijih i najuglednijih novinara zapadne hemisfere, čuven i po svom ateizmu. On je saznao je da ima jevrejsko poreklo u svojoj 38. godini, što ga nije omelo da nastavi da objektivno piše o Izraelu, u maniru koji jako dobro pokazuje kako je moguće biti kritičan prema politici, ali istovremeno biti rezolutni protivnik antisemitskog govora. Pre deset godina, kada je bombardovana sinagoga Neve Shalom u Istanbulu, Hičens je napisao:
Vernici u sinagogi Neve Shalom nisu bili ubijeni zato što su gradili naselja na Zapadnoj obali. Oni su članovi vrlo stare i časne zajednice i ubijeni su samo zato što su Jevreji.
Kratki citat potvrđuje da je, biti Jevrejin u XXI veku, teže nego dvadesetak godina ranije. Antisemitizam koji se pojavio posle američkih intervencija iz prve dekade ovog veka, ide ruku pod ruku i često je neodvojiv od različitih oblika anti-amerikanizma i anti-evropejstva. Ovaj novi antisemitizam se često uopšte ne odnosi samo na odluke koje se tiču spoljne ili unutrašnje politike države Izrael niti na kulturu, običaje i religiju jevrejskog naroda. Novi antisemitizam tako postaje zbir anticionizma i antijudaizma.
Primer: Srbija
Zaborav i ignorisanje doprinose razvoju antisemitizma. U ovom delu predavanja ću dati nekoliko primera iz države iz koje dolazim, a to je Republika Srbija. Govor mržnje prema Jevrejima i učešće u holokaustu koji su se dogodili u XX veku, na neki način su opravdani i izbrisani u XXI veku. Iako u svakodnevnim razgovorima sa građanima Beograda ne možete osetiti primese antisemitizma, on postoji, možda ne kao aktivan činilac u društvenim odnosima, ali se određeni govor mržnje toleriše, ignoriše, zaboravlja, pa čak i slavi.
Kao što znate, Vladika Nikolaj Velimirović je na predavanju koje je održao na Kolarčevom narodnom univerzitetu u Beogradu 1935. godine, Adolfa Hitlera uporedio sa Svetim Savom. Citiram:
“Ipak se mora odati poštovanje sadašnjem nemačkom Vođi, koji je kao prost zanatlija i čovek iz naroda uvideo da je nacionalizam bez vere jedna anomalija, jedan hladan i nesiguran mehanizam. I evo u XX veku on je došao na ideju Svetoga Save, i kao laik poduzeo je u svome narodu onaj najvažniji posao, koji priliči jedino svetitelju, geniju i heroju.”
Nikolajev antisemitizam je nesporan, pa tako on, 1944. godine, piše: “Sva moderna gesla evropska sastavili su Židi, koji su Hrista raspeli: i demokratiju, i štrajkove, i socijalizam, i ateizam, i toleranciju svih vera, i pacifizam, i sveopštu revoluciju, i kapitalizam, i komunizam. Sve su to izumi Židova, odnosno oca njihova đavola. I to je sve u nameri da Hrista ponize, da Hrista ponište, i da na presto Hristov stave svoga jevrejskog mesiju, ne znajući ni dan danas da je to sam Satana, koji je otac njihov i koji ih je zauzdao svojom uzdom i bičovao ih svojim bičem. Braćo moja, što Židovi tako čine protiv Boga Oca i Sina Božjeg Gospoda Isusa Hrista, to nije nimalo za čuđenje. Jer je sam Gospod Hristos, vidoviti i nepogrešni, rekao da je otac njihov đavo i da oni čine slasti oca svoga…O tome treba da mislite, braćo Srbi, i u vezi s tim da ispravljate put svoj pre svojih misli, želja i dela. Da se ne nađete kao sinovi satanski! Nek vam je Hristos u pomoći. Amin.”
Čovek, koji je napisao ove reči, u poglavlju koje se zove “Jevreji i njihov otac đavo” 2003. godine je proglašen za sveca Srpske pravoslavne crkve.
Samo je mali broj medija, i to onih čija je čitanost zanemarljiva, osudilo ovaj čin. Kanonizovanje Nikolaja daje jednu vrstu legitimiteta antisemitizmu unutar institucije u koju građani Srbije imaju najviše poverenja, a to je crkva, i ovaj čin se mora posmatrati krajnje ozbiljno.
Neonacističke grupacije poput relativno nove Srbske Akcije, spremno su uzele dan Sv. Nikolaja Žičkog za krsnu slave svoje organizacije.
Ovoj vrsti indirektnog antisemitizma u Srbiji, a o čijim ću posledicama kasnije govoriti, doprinosi i političko i društveno zanemarivanje određenih tema. Inicijativa da se na Starom Sajmištu, na levoj obali Save, mestu na kojem je nastradao veliki broj srpskih Jevreja, izgradi spomen-muzej, nailazi na ignorisanje vlastodržaca uz stalne izgovore da je sporno vlasništo nad pomenutim zemljištem. Atmosfera koja je dovela do pogroma beogradskih jevreja stvarana je od strane kvislinškog režima Milana Nedića, koji je, pored Velimirovića, još jedan primer kako se antisemitski čin, koji nije u potpunosti osuđen i razjašnjen, prenosi iz jednog u drugi vek.
Naime, 22. oktobra 1941. godine u okupiranom Beogradu otvorena je “Velika anti-masonska izložba” koju su finansirali nacistički okupatori. Središnja tema izložbe bila je navodna židovsko-masonsko-komunistička zavera o svetskoj dominaciji, slična propagandi koju je, pre ruske revolucije, izbacila carska tajna policija u opšte poznatoj krivotvorini “Protokoli sionskih mudraca”. Uz ovu izložbu pripremljena je i ogromna količina propagandnog materijala, 200.000 brošura, 60.000 plakata… Srbijanske novine tog doba poput “Obnove” i “Naše borbe” veličale su pomenutu izložbu, proklamujući kako su Jevreji drevni neprijatelji srpskog naroda. Umetnost je tako bila u službi stvaranja “drugih”, a Jevreji su na plakatima, ali i na poštanskim markama koje je nešto kasnije izdala Vlada, prikazani istovremeno i kao komunisti i kao kapitalisti. Britanski akademik, istoričar i pisac Norman Kon, okarakterisao je ovo kao “jamstvo za genocide” ili “warranty for genocide”. Izložba ovih plakata, koji su u vlasništvu svetski poznatog ilustratora i dizajnera Mirka Ilića, obišla je sve glavne gradove bivše Jugoslavije, ali i dalje ne može biti prikazana u Beogradu.
Drugi primer je spomenik na stratištu Staro Sajmište. Neki intelektualci sa desnice kao argument protiv spomenika izvlače činjenicu da se Sajmište nalazilo u NezavisnojDržavi Hrvatskoj. (Taj deo Beograda, na levoj obali Save, je za vreme nemačke okupacije bio na teritoriji NDH). Ipak, ne treba zaboraviti da su ovde stradali Jevreji iz Beograda i Srbije, koji su tu završili uz pomoć srpske kvislinške vlade. Ako ni ovaj razlog nije dovoljno jak, setimo se i da je prema podacima beogradske Jevrejske opštine, najviše Jevreja iz Srbije, oko 8000, ubijeno u logoru Topovske šupe u beogradskom naselju Voždovac. Voždovac nije pripadao NDH. Kamioni Dušegupke (pokretne gasne komore sa izduvnim cevima sprovedenim u tovarni deo pozadi koje su ljude gušile ugljen-monksidom) polazile su sa starog sajmišta a uglavnom su za svoju smrtonosnu trasu imale grad Beograd, često i sam centar.
U junu 1942. raportiralo se u Berlin: Serbien ist Judenfrei. Beč, u koji su nemački vojnici umarširali marta 1938, sačuvao je svoje Jevreje do oktobra 1942, a Berlin do maja 1943.
Milan Nedić, osuđeni kolaboracionista kao i Maršal Peten u Francuskoj i Kvisling u Norveškoj, od strane Srpske Akademije Nauka i Umetnosti je uvršten u 100 najznačajnijih Srba. Njegov portret krasio je zid sa slikama svih srpskih premijera u zgradi vlade Srbije a uklonjen je na inicijativu Ivice Dačića. Portret nacističkog upravitelja Beograda, „šerifa“ Dragog Jovanovića, takođe se do skoro nalazio na zidu sa slikama svih ostalih gradonačelnika glavnog grada.
Stavljanje činjenica pod tepih, zamagljivanje istorije, revizionizam i apologetski stav prema kvislinzima donosi i dan danas nevolje jevrejskoj i građanskoj zajednici. Govor mržnje iz XX veka, preliva se i u novo doba.
Srbija nam daje još primera za ovu tezu. Naime, ove godine, u martu mesecu, u vreme godišnjice bombardovanja Srbije od strane NATO snaga, na ulicama Beograda osvanuli su ovi plakati koje je štampala i polepila neonacistička organizacija Krv i Čast/Borba 18 (Blood and Honour/Combat 18 – Blut und Ehre je bio moto Hitlerjugenda)…
Kao što vidite, povezivanje “jevrejske ili masonske zavere” sa američkom spoljnom politikom je više nego jasno. Tokom samog bombardovanja, u mnogim srpskim medijima su se navodila imena članova Klintonovog tadašnjeg kabineta (Medlin Olbrajt, Robert Rubin, Viljem Koen, Den Glikman) uz opasku da su svi oni “Jevreji”. Naravno, niko nije uzeo u obzir činjenicu da je Glikman Ministar poljoprivrede, Rubin Ministar finansija, dok je Olbrajt odgajana kao katolkinja a Viljem Koen je pripadnik Unitarističke religije.
Ipak, kao što stara poslovica kaže “ćutanje je odobravanje” pa je tako slaba ili nikakva reakcija na sve ove primere zapravo produkuje antisemitizam i antijudaizam na koje se pomalo navikavamo dok na zidovima Beograda, evropske metropole sa skoro dva miliona stanovnika, vidimo simbole poput ovih.
Pre nekoliko dana, jedan od vođa navijača Crvene zvezde Ivan Bogdanov, poznat kao "Zver iz Đenove", uslikan je u sramotnoj nacističkoj pozi sa visoko uzdignutom rukom i majicom na kojoj je ispisano "Auschwitzland - Arbeit macht frei". Na desnoj ruci mu vidimo tetovažu 28 (B i H, Blood and Honour).
Slika je objavljena na jednoj od Fejsbuk stranica navijača Crvene zvezde i uglavnom je dobila pozitivne komentare. U srpskom tužilaštvu smatraju da u postupku Ivana Bogdanova nema krivične odgovornosti i navode da bi on mogao eventualno prekršajno da odgovara.
Ali, ni štampani mediji nisu imuni na direktni ili indirektni antisemitizam. Prošle nedelje, u jednom od najtiražnijih dnevnih glasila, posle “poetizovanog” teksta o navijačima, na čiji su blagonakloni ton protestovali građanski aktivisti, pojavio se “popravni” tekst u kome se objašnjava šta je to broj 18 koji koriste mlade neonacističke grupe, a koji se, u ovom slučaju, pojavio na vratima od stana jednog LGBT aktiviste.
Poruka mržnje na vratima gej aktiviste Bobana Stojanovića u potpisu je imala broj 18, koji u neonacističkoj simbolici predstavlja inicijale Adolfa Hitlera, po prvom (A) i osmom (H) slovu abecede. I na ulicama se sve češće srećemo sa govorom i delima mržnje koji pokazuju da su neonacisti digli glavu i prete Srbiji. Vandalski čin usmeren ka Stojanoviću potpisala je neonacistička grupa “Borba 18“, čiji su članovi aktivni mahom na teritoriji Republike Srpske, a koja je ogranak istoimenog britanskog pokreta, nastalog početkom devedesetih ("Combat 18"). Pomenuti broj 18 viorio se i na zastavi Odred 18 (najekstremnija neonacistička podgrupa United Forcea, navijača FK Rad)koju su navijači FK Rada preksinoć okačili na kafić u blizini stadiona a u čast svog ubijenogvođe. Više od 50 njegovih prijatelja, navijača FK Rada i bajkera, okupilo se ispred kafea, a počast su, uz zastavu, učinili i paljenjem baklji u položaju nalik nacističkom pozdravu.
Srpski neonacisti, kao i njihovi ideloški saborci širom sveta opsednuti su jevrejskom zaverom i postojanjem tzv. ZOG (Zionist Occupation Government) – Cionističke Okupacione Vlade. Celokupni pravno-političko-ekonomski poredak oni nazivaju ovim imenom a sebe vide kao odmetnike i borce protiv njega.
Šta možemo da uradimo kao članovi jevrejske zajednice i kao građani naših država
U Beogradu je, u maju ove godine organizovan Skup protiv govora mržnje na internetu. Jedan od načina da se ova negativna pojava suzbije, prema rečima Milana Antonijevića, izvršnog direktora JUKOM-a, jeste da se prekine sa politikom nekažnjivosti takvih dela.
„Odakle govor mržnje? Od te nekažnjivosti o kojoj smo govorili, pa do samih poruka – kako političara, tako i drugih segmenata društva, takozvanih delova civilnog društva kao što je Crkva, od kojih dobijamo stavove koji podstiču na govor mržnje i koji kasnije, kada ih pročitate, a naročito u komentarima, rezultiraju nastavkom ovakvog govora koji ne nailazi na bilo kakvu osudu”, rekao je Antonijević.
Ono što mi, kao jevrejske zajednice, naši prijatelji i porodice možemo učiniti, to je da ne sedimo pasivno posmatrajući pojave o kojima sam govorila. Svaki ispad antisemitizma i antijudaizma mora biti razlog da Jevreji, kao zajednica ili pojedinačno, podignu svoj glas. Saopštenja koja ćemo napisati, a upućena su vladama država u kojima živimo i nadležnim ministarstvima, neće ostati bez odjeka. Ako nas organizacije civilnog društva brane, mi to moramo raditi jače i efikasnije od njih.
Sa druge strane, ulaženje u diskusije po forumima, pa čak i ispod tekstova u dnevnim novinama prilično su besmislene, jer se racionalni argumenti koje možemo da iznesemo, izgube u masi onih iracionalnih, koji su obojeni patologijom i govorom mržnje.
Postoji veliki broj grupa na društvenim mrežama, i ozbiljnih veb-sajtova, koji problem antisemitizma tretiraju na kvalitetan način. Takođe tu su i tekstovi referentnih autora gde možemo pročitati dobre analize politike države Izrael, kako one koji se sa tom politikom slažu, tako i one druge, koji je argumentovano kritikuju. Kada naiđete na ovakav tekst, podelite ga sa prijateljima, putem mejla ili društvenih mreža, to je najmanje što možete da učinite.
Afirmacija jevrejske kulture, preporučivanje filmova koji se bave savremenim jevrejskim pitanjima, ali i Holokaustom, još jedan je model kako se, kroz pozitivnu aktivnost, može skrenuti pažnja na zajednicu koja je čovečanstvu ostavila u nasleđe ne samo kulturne, već i kapitalne istorijske, političke i naučne vrednosti.
Završiću još jednim citatom Kristofera Hičensa koji je rekao da je antisemitizam kum rasizmu i kapija za tiraniju, fašizam i rat. Antisemitizam nije neprijatelj samo jevrejskog naroda, već neprijatelj čovečanstva i civilizacije kao takve.
*
Ispod teksta nalaze se preporuke za veb-sajtove, filmovi sa jevrejskom tematikom koji navode na razmišljanje kao i knjige za koje smatram da su važne za razumevanje problema sa kojima se suočava naša zajednica.
Web:
Knjige:
Anti-Judaism: The Western Tradition - David Nirenberg
The Devil That Never Dies: The Rise and Threat of Global Anti-Semitism - Daniel Jonah Goldhagen
Why are Jews liberals? - Norman Podhoretz
A Convenient Hatred: The History of Anti-Semitism - Phyllis Goldstein
The Changing Face of Anti-Semitism: From Ancient Times to the Present Day - Walter Laqueur
Filmovi:
A Serious Man – Joel and Ethan Cohen
Crimes and Misdemeanors – Woody Allen
This must be the place - Paolo Sorrentino
Schindler’s List – Steven Spielberg
Keeping the faith - Edward Norton
Inglorious Basterds – Quentin Tarantino
